واژهپدیا:مدیران و نقشها
این صفحه سیاست رسمی واژهپدیا دربارهٔ «نقشها»، «گروههای کاربری» و «سطوح دسترسی» است. هدف، تعریف شفاف مسئولیتها، فرآیند اعطای دسترسی، اصول امنیتی و استانداردهای پاسخگویی است تا کیفیت محتوا، امنیت سامانه و تجربهٔ مشارکت همگانی تضمین شود. مبنای فنی این سیاست، سامانهٔ MediaWiki و صفحهٔ Special:ListGroupRights است.
اصول بنیادین
- حداقلگرایی در دسترسی: هر کاربر فقط به میزانی دسترسی میگیرد که برای انجام وظایفش لازم است.
- قابلیت حسابرسی: همهٔ اقدامات حساس باید قابل ردیابی، مستندسازی و بازبینی باشند.
- تفکیک وظایف: نقشهای تصمیمگیر، اجرا و نظارت تا حد امکان تفکیک شوند.
- شفافیت: انتصابات، عزلها و تغییرات سیاست در صفحهٔ بحث همین صفحه ثبت میشوند.
- امنیت پیشگیرانه: فعالسازی ۲مرحلهای، گذرواژهٔ قوی و بررسی دورهای دسترسیها الزامی است.
- بیطرفی و پرهیز از تضاد منافع: مدیران در موضوعاتی که خود ذینفعاند تصمیمگیری نمیکنند.
واژهشناسی
- «گروه کاربری»: بستهٔ دسترسیهای از پیشتعریفشده در مدیاویکی.
- «نقش»: عنوان مسئولیت سازمانی در واژهپدیا که میتواند با یک یا چند گروه کاربری پوشش داده شود.
- «کنش حساس»: اقداماتی مانند حذف دائمی، مسدودسازی، تغییر رابط کاربری، مشاهدهٔ اطلاعات خصوصی و غیره.
فهرست نقشها و شرح مسئولیت
- خواننده (anonymous)
- مشاهدهٔ محتوا، دانلود فایلهای عمومی، گزارش تخلف در صفحههای بحث.
- مشارکتکننده (user)
- ایجاد و ویرایش صفحهها، بارگذاری فایل مطابق راهنمای تصاویر، مشارکت در بحثها.
- مشارکتکنندهٔ تأییدشده (autoconfirmed)
- ویرایش صفحههای نیمهمحافظتشده، انتقال صفحه، ویرایش تجمیعی محدود.
- گشتزن/بازبین (patroller/rollbacker)
- گشتِ تغییرات اخیر، واگردانی خرابکاری، علامتگذاری ویرایشهای بررسیشده، راهنمایی کاربران تازهوارد.
- مدیر (sysop)
- حذف/بازیابی، محافظت/رفع محافظت، مسدودسازی/رفع آن، ویرایش پیامهای سامانه، مدیریت صفحههای سیستمی، رسیدگی به گزارشها.
- دیوانسالار (bureaucrat)
- اعطا/سلب دسترسیهای سطح بالا (بهجز حساسترینها)، تغییر نام کاربری (در صورت نصب افزونه)، نظارت بر فرآیند ارتقا.
- مدیر رابط کاربری (interface-admin)
- ویرایش MediaWiki:, Common.css/js, Gadgets، اسکریپتها و استایلهای سراسری. این نقش بسیار حساس و نیازمند ۲مرحلهای اجباری است.
- بازرس کاربر (checkuser) [در صورت فعالسازی]
- دسترسی محدود برای بررسی سوءاستفادههای فنی (حسابهای زاپاس/باتهای مخرب). نیازمند اجماع وسیع و مستندسازی.
- واپایشگر/پنهانگر (oversight) [در صورت فعالسازی]
- پنهانسازی محتوای حساس (حریم خصوصی/مسائل حقوقی) از عموم و حتی مدیران.
- بازبین پایدار/پرچمدار (FlaggedRevs reviewer) [در صورت فعالسازی]
- بررسی و پایدارسازی ویرایشها در سامانهٔ بازبینی.
- جابجاگر صفحه/پرونده (page mover/file mover)
- انتقال صفحه/پرونده با حفظ تاریخچه، رفع جابهجاییهای اشتباه، ساماندهی نامگذاری.
- ربات (bot)
- اجرای ویرایشهای انبوه با برچسب ربات و بدون شلوغکاری در تغییرات اخیر.
- ناظر کیفیت/هماهنگگر حوزه (editorial lead)
- مدیریت شاخههای موضوعی، استانداردسازی الگوها/ردهها، هماهنگی پروژههای نگارشی.
- مدیر سامانه (server admin) [خارج از ویکی]
- دسترسی به سرور/هاستینگ. خارج از مدیاویکی و تابع سیاستهای زیرساخت. این نقش با «مدیر ویکی» متفاوت است.
نگاشت نقشها به گروههای کاربری
| نقش | گروه(های) متناظر مدیاویکی | دسترسیهای شاخص |
|---|---|---|
| مشارکتکننده | user | ویرایش، ایجاد صفحه، بارگذاری |
| تأییدشده | autoconfirmed | ویرایش نیمهمحافظتشده، انتقال |
| گشتزن | patroller | patrol, autopatrol |
| واگردان | rollbacker | rollback, markbotedits |
| مدیر | sysop | delete, block, protect, editinterface (محدود) |
| دیوانسالار | bureaucrat | add/remove rights (تعریفشده) |
| مدیر رابط | interface-admin | editinterface, gadgets, sitejs/css |
| بازرس کاربر | checkuser | checkuser, checkuser-log |
| واپایشگر | oversight | suppressrevision, suppressredirect |
| جابجاگر صفحه | mover | move-subpages, suppressredirect |
| جابجاگر پرونده | filemover | movefile |
| ربات | bot | bot flag (پنهانسازی در تغییرات اخیر) |
یادآوری: دسترسی دقیق هر گروه را در ویژه:ListGroupRights ببینید؛ این جدول صرفاً راهنمای سیاستی است.
سطوح محافظت صفحه
- بدون محافظت: همهٔ کاربران
- نیمهمحافظتشده: فقط autoconfirmed
- تماممحافظتشده: فقط sysop
- محافظت الگو/ماژول (در صورت فعالسازی): فقط ویرایشگران مشخص (templateeditor/moduleeditor)
معیارها: الگوها و ماژولهای پرمصرف، سیاستها و راهنماهای هسته، صفحههای داغ خبری یا مورد هجوم، صفحههای اصلی پروژه.
فرآیند درخواست و اعطای دسترسی
- ایجاد درخواست: در واژهپدیا:درخواست دسترسی با قالب زیر:
- نام کاربری:
- نقش/گروه درخواستی:
- دلایل (با پیوند به مشارکتهای اخیر):
- تعهد به سیاستها (بله/خیر):
- بازهٔ نظرخواهی: حداقل ۵ روز (۱۲۰ ساعت). مشارکتکنندگان نظر موافق/مخالف مستند ثبت کنند.
- تصمیمگیری:
- برای نقشهای کمخطر (patroller/rollbacker/mover): اجماع نسبی + تأیید یک مدیر.
- برای نقشهای پرخطر (sysop/interface-admin/checkuser/oversight): اجماع قوی + تأیید دیوانسالار. برای checkuser/oversight حداقل ۲ دیوانسالار و ثبت در دفترچهٔ دسترسی.
- اعطا/سلب: توسط دیوانسالار در ویژه:کاربران و ثبت در «دفتر تغییرات دسترسی» (زیرصفحهٔ همین سیاست).
- دورهٔ آزمایشی: برای نقشهای عملیاتی ۳۰ روز با بازبینی یک مربی/مدیر.
معیارهای ارتقا
- سابقهٔ مشارکت معنادار در حوزهٔ مرتبط (کمّی و کیفی)
- شناخت سیاستهای محتوا و سبکهای ویکی
- رفتار حرفهای و ارتباط سازنده
- رعایت امنیت (۲مرحلهای، گذرواژهٔ قوی)
- سوابق بدون تخلف جدی در ۶ ماه گذشته
سلب دسترسی و رسیدگی به تخلف
- دلایل: سوءاستفاده از ابزارها، نقض حریم خصوصی، تضاد منافع، بیتوجهی به تذکرات، نقض امنیت.
- روند: گزارش در واژهپدیا:تابلوی اعلانات مدیران → جمعآوری شواهد → نظرخواهی محدود (۷۲ ساعت) → تصمیم دیوانسالار.
- اقدام فوری: در موارد بحرانی، مدیر میتواند موقتاً دسترسی را تعلیق کند؛ سپس ظرف ۲۴ ساعت در تابلوی اعلانات گزارش دهد.
- حق پاسخ: دارندهٔ دسترسی میتواند دفاعیهٔ مستند ارائه کند؛ تصمیم نهایی مستدل ثبت میشود.
سیاست امنیت و حریم خصوصی
- احراز هویت دومرحلهای برای sysop, interface-admin, checkuser, oversight الزامی است.
- استفاده از VPN عمومی یا دستگاههای مشترک برای کنشهای حساس ممنوع است.
- هرگونه دادهٔ شخصی فقط در چارچوب واژهپدیا:سیاست محرمانگی پردازش میشود.
- کلیدهای API و رمزهای سامانه در صفحههای عمومی ویکی ذخیره نمیشوند.
خطمشی فعالیت و غیرفعالشدن
- حداقل فعالیت برای نقشهای عملیاتی: ۱۰ کنش مرتبط در هر ۹۰ روز.
- غیرفعال بیش از ۶ ماه: بازبینی دسترسی و امکان تعلیق تا زمان بازآموزی.
- بازگشت دسترسی: درخواست کوتاه + تعهد به سیاستهای بهروز + تأیید مدیر ناظر.
چکلیستهای نقشها
- مدیر (sysop)
- پایش ویژه:تغییرات اخیر، رسیدگی به گزارشها، محافظت منطقی، مستندسازی اقدامات حساس در خلاصهٔ ویرایش.
- مدیر رابط (interface-admin)
- تست در محیط آزمایشی/زیرصفحه، توضیح تغییرات در خلاصه، نسخهگذاری اسکریپتها، بازگشت سریع در صورت بروز خطا.
- گشتزن
- علامتگذاری ویرایشهای سالم، آموزش دوستانهٔ تازهواردان، اعلام خرابکاریهای سازمانیافته در تابلوی اعلانات.
- دیوانسالار
- نظارت بر فرآیند اعطا/سلب دسترسی، نگهداری «دفتر تغییرات دسترسی»، میانجیگری در اختلافات نقشها.
سطحبندی رخدادها و پاسخ
- سطح ۱ (کماهمیت): اشتباهات جزیی مدیریتی → تذکر و اصلاح.
- سطح ۲ (متوسط): مسدودسازی یا حذف نادرست → بازبینی جمعی و توضیح مکتوب.
- سطح ۳ (بالا): نقض امنیت/حریم خصوصی → تعلیق فوری دسترسی، گزارش رسمی، اصلاحات فنی.
- سطح ۴ (بحرانی): نفوذ یا دادهربایی → رویهٔ اضطراری امنیتی، اطلاعرسانی طبق سیاست محرمانگی، ارزیابی مستقل.
پیوندها و منابع درونسایتی
- ویژه:ListGroupRights — فهرست دقیق حقوق گروهها
- واژهپدیا:مشارکت — راهنمای مشارکت
- واژهپدیا:راهنما:ویرایش — اصول ویرایش
- واژهپدیا:راهنما:ایجاد صفحه — ساخت صفحهٔ جدید
- واژهپدیا:الگوها — استفاده از الگوها
- واژهپدیا:راهنما:تصاویر — سیاست و راهنمای تصاویر
- واژهپدیا:سیاست محرمانگی — محرمانگی و دادهها
- واژهپدیا:تابلوی اعلانات مدیران — گزارشها و درخواستهای فوری
- واژهپدیا:درخواست دسترسی — آغاز فرایند دسترسی
پرسشهای متداول
- تفاوت «مدیر» با «مدیر سامانه» چیست؟
- مدیر (sysop) ابزارهای درون ویکی را مدیریت میکند؛ مدیر سامانه به سرور/هاست دسترسی دارد و خارج از مدیاویکی فعالیت میکند.
- آیا میتوان چند نقش داشت؟
- بله، بهشرط ضرورت و بدون تضاد منافع. هر نقش بهطور مستقل ارزیابی میشود.
- چگونه از تغییرات سیاست مطلع شوم؟
- صفحه را به فهرست پیگیری بیفزایید و زیرصفحهٔ «تغییرات اخیر سیاست» را دنبال کنید.
بازبینی و بهروزرسانی
این سیاست هر ۶ ماه یکبار یا در صورت تغییر معماری دسترسی/افزونهها بازبینی میشود. پیشنهادهای اصلاحی را در صفحهٔ بحث مطرح کنید.